Sanayi Tesislerinde Elektrik Panosu Seçimi İçin Yönetmelikler

1. Elektrik Panoları İçin Geçerli Yönetmelik ve Standartlar

Sanayi tesislerinde kullanılacak elektrik panoları için belirlenen yönetmelikler ve standartlar, hem güvenlik hem de performans açısından uyulması gereken temel kuralları içerir. Türkiye'de ve uluslararası alanda geçerli olan başlıca standartlar şunlardır:

1.1. IEC 61439 – Alçak Gerilim Anahtarlama ve Kontrol Panoları

■ Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC) tarafından belirlenen bu standart, alçak gerilim elektrik panolarının tasarımı, üretimi ve test edilmesi için temel kuralları kapsar.
■ Elektrik panosunun mekanik dayanımı, termal kararlılığı, kısa devre dayanımı ve güvenlik önlemleri gibi kriterleri belirler.
■ IEC 61439 standardına uygun panolar, sanayi tesislerinde güvenilir ve uzun ömürlü bir kullanım sağlar.

1.2. TS EN 60529 – IP Koruma Sınıfları

■ Elektrik panosunun suya, toza ve katı cisimlere karşı koruma seviyesini belirleyen standarttır.
■ IP (Ingress Protection) kodlaması ile belirtilen bu standart, panonun dış ortam koşullarına karşı dayanıklılığını değerlendirir.
■ Sanayi tesislerinde kullanılan panolar genellikle IP54, IP65 veya IP66 koruma sınıfında tercih edilir.

1.3. TS EN 61439-1 ve TS EN 61439-2 – Alçak Gerilim Pano Standartları

■ Türkiye’de TSE tarafından uygulanan bu standartlar, IEC 61439’a paralel olarak yerel uygulamalara uyarlanmıştır.
■ Pano üreticileri, bu standartlara uygun üretim yapmak zorundadır.

1.4. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

■ Elektrik panolarının kurulumu, işletimi ve bakımı sırasında çalışanların güvenliğini sağlamak için uyulması gereken kuralları içerir.
■ Elektrik çarpması, yangın ve kısa devre risklerini minimize edecek önlemler alınmasını zorunlu kılar.

2. Sanayi Tesislerinde Elektrik Panosu Seçerken Dikkat Edilmesi Gereken Teknik Gereksinimler

Elektrik panosu seçimi sadece yönetmeliklere uygunlukla sınırlı değildir, aynı zamanda tesisin ihtiyaçlarına ve çalışma koşullarına göre belirli teknik kriterlere de uygun olmalıdır.

2.1. Çalışma Gerilimi ve Akım Kapasitesi

■ Pano, sistemin ihtiyacı olan gerilim seviyesine (230V, 400V, 690V vb.) ve akım kapasitesine (100A, 500A, 2000A vb.) uygun olmalıdır.
■ Yüksek güç gereksinimi olan sanayi tesislerinde modüler ve genişletilebilir panolar tercih edilmelidir.

2.2. Kısa Devre Dayanımı

■ Elektrik panosunun kısa devre durumunda zarar görmemesi için kısa devre dayanım kapasitesi standartlara uygun olmalıdır.
■ Genellikle 10 kA, 25 kA, 50 kA veya daha yüksek seviyelerde kısa devre dayanımına sahip panolar tercih edilir.

2.3. Pano Malzemesi ve Gövde Yapısı

■ Çelik sac (galvanizli veya boyalı), paslanmaz çelik, polyester veya alüminyum gövdeli panolar arasından tesisin çevresel koşullarına göre seçim yapılmalıdır.
■ Kimyasal maddelere, yüksek sıcaklığa veya neme maruz kalan alanlarda korozyona dayanıklı malzemeler kullanılmalıdır.

2.4. Havalandırma ve Soğutma Sistemi

■ Elektrik panoları içindeki bileşenlerin aşırı ısınmasını önlemek için doğal havalandırma, fan destekli soğutma veya klima sistemleri entegre edilmelidir.
■ Sanayi tesislerinde ısınma kaynaklı arızaların önüne geçmek için ısı sensörleri ve termostatlar kullanılmalıdır.

3. Elektrik Panolarında Güvenlik Önlemleri

Sanayi tesislerinde kullanılan panoların elektriksel ve mekanik güvenliği sağlaması için belirli önlemler alınmalıdır.

3.1. Topraklama ve İzolasyon

■ Elektrik panoları, TS HD 60364-4-41 standardına uygun olarak topraklanmalıdır.
■ Yalıtımlı malzemeler ve kaçak akım koruma röleleri (RCD) kullanılmalıdır.

3.2. Kişisel Güvenlik Önlemleri

■ Canlı parçaların dokunmaya karşı korunması için panonun kapakları ve muhafazaları uygun şekilde tasarlanmalıdır.
■ Elektriksel kilit sistemleri sayesinde yetkisiz erişim engellenmelidir.

3.3. Aşırı Gerilim ve Kaçak Akım Koruması

■ Elektrik panosunda aşırı gerilim röleleri, sigortalar ve termik manyetik şalterler kullanılmalıdır.
■ Ani elektrik kesintilerine ve gerilim dalgalanmalarına karşı koruma sağlayan cihazlar entegre edilmelidir.

4. Sanayi Tesislerinde Elektrik Panosu Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Ek Faktörler

■ Gelecekteki genişleme ihtiyacına uygun modüler yapı seçilmeli.
■ Uzaktan izleme ve kontrol sistemleri (IoT destekli akıllı panolar) tercih edilmeli.
■ Yangın riski bulunan ortamlarda Alev Yürütmez (Flame Retardant) malzemeler kullanılmalı.
■ Pano içindeki kabloların düzenli ve renk kodlamasına uygun yerleştirilmesi sağlanmalı.

Sanayi tesislerinde kullanılan elektrik panoları, güvenlik, dayanıklılık ve işlevsellik açısından çeşitli yönetmeliklere ve standartlara uygun olarak seçilmelidir. IEC 61439, TS EN 60529, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu gibi mevzuatlara uygunluk sağlamak, hem tesisin verimli çalışmasını hem de çalışan güvenliğini garanti altına alır. Ayrıca, teknik gereksinimler doğrultusunda doğru pano seçimi yapmak, uzun vadeli kullanım avantajı sağlar.

Sanayi tesisleri için en uygun elektrik panosunu seçerken, çalışma ortamı, güvenlik önlemleri, güç kapasitesi, havalandırma ve yönetmeliklere uygunluk gibi kriterler göz önünde bulundurulmalıdır. Bu doğrultuda doğru bir seçim yapmak, tesisin enerji altyapısını güçlendirerek arızaları minimize eder ve operasyonel verimliliği artırır.