Elektrik Panosu Tasarımında Dikkat Edilmesi Gereken Teknik Detaylar

1. Pano Tipinin Belirlenmesi

Elektrik panoları, kullanım amacına göre çeşitli kategorilere ayrılır:

Ana Dağıtım Panoları: Şebekeden gelen elektriği alt panolara dağıtan panolardır.
Tali Dağıtım Panoları: Ana pano çıkışından beslenen ve belirli bölgelere enerji sağlayan panolardır.
Motor Kontrol Panoları (MCC): Motorların çalışmasını kontrol eden ve koruyan panolardır.
Otomasyon Panoları: PLC veya diğer otomasyon sistemlerini barındıran panolardır.
Kompanzasyon Panoları: Reaktif güç kontrolü yaparak enerji verimliliği sağlayan panolardır.

Tasarım sürecinde ihtiyaca uygun pano tipinin belirlenmesi, sonraki tüm adımları doğrudan etkiler.

2. Malzeme Seçimi ve Pano Gövde Yapısı

Elektrik panosu malzeme seçimi, kullanım ortamına ve çevresel faktörlere bağlıdır:

Çelik Sac Panolar: Endüstriyel tesislerde yaygın olarak kullanılır, dayanıklıdır ve iyi bir mekanik koruma sağlar.
Paslanmaz Çelik Panolar: Gıda ve kimya sanayinde tercih edilir, yüksek nem ve kimyasal dayanımı vardır.
Plastik ve Polyester Panolar: Hafif ve korozyona dayanıklı olup dış ortam uygulamalarında kullanılır.

Ayrıca, pano gövdesinin IP koruma sınıfı (IP54, IP65 gibi) belirlenmeli ve pano ortamına uygun dayanıklılığa sahip olduğundan emin olunmalıdır.

3. İç Düzenleme ve Komponent Yerleşimi

Elektrik panosunun iç düzeni, bakım kolaylığı ve güvenlik açısından büyük önem taşır:

Komponentlerin ergonomik yerleşimi sağlanmalı ve sıcaklık dağılımı dikkate alınarak güç bileşenleri optimum şekilde yerleştirilmelidir. Kablo kanalları düzenli şekilde oluşturulmalı, yüksek gerilim ve düşük gerilim kabloları ayrı bölmelerde konumlandırılmalıdır. Topraklama noktaları belirlenmeli ve tüm metal gövdeler uygun şekilde topraklanmalıdır.

4. Isı Yönetimi ve Havalandırma

Elektrik panolarında aşırı ısınma, bileşenlerin ömrünü kısaltır ve sistem verimliliğini düşürür. Bu nedenle:

■ Pano içinde doğru hava sirkülasyonu sağlanmalıdır.
■ Fan ve ısıtıcı sistemleri kullanılmalı, sıcaklık sensörleri ile izleme yapılmalıdır.
■ Havalandırma delikleri ve ısı tahliye bölgeleri uygun şekilde konumlandırılmalıdır.
■ Yoğun ısı üreten bileşenler için klimalı veya termal yönetimli panolar tercih edilmelidir.

5. Kablolama ve Bağlantılar

Elektrik panolarında kablolama, sistem güvenliği ve bakımı açısından kritik öneme sahiptir:

■ Kablo kesitleri doğru seçilmeli ve aşırı akım taşıma riskine karşı uygun kapasiteye sahip olmalıdır.
■ Flexible kablolar yerine sert çekirdekli kablolar tercih edilerek bağlantı noktalarındaki gevşeme riski minimize edilmelidir.
■ Etiketleme ve renk kodlaması standartlara uygun yapılmalıdır. Örneğin, faz kabloları için kırmızı, mavi ve sarı; nötr için mavi, toprak için sarı-yeşil kullanılmalıdır.
■ Kabloların bükülme yarıçapı hesaplanmalı ve keskin dönüşlerden kaçınılmalıdır.

6. Güvenlik Standartlarına Uygunluk

Elektrik panosu tasarımında uluslararası ve yerel güvenlik standartlarına uygunluk sağlanmalıdır:

IEC 61439-1/2 ve TS EN 61439 standartlarına uyulmalıdır.
Kaçak akım röleleri, sigortalar ve kesiciler doğru şekilde konumlandırılmalıdır.
Aşırı gerilim koruma elemanları (SPD’ler) kullanılarak elektriksel dalgalanmalara karşı koruma sağlanmalıdır.

7. Test ve Doğrulama Süreci

Tasarımı tamamlanan bir elektrik panosunun devreye alınmadan önce kapsamlı testlerden geçirilmesi gerekir:

■ Yalıtım direnci testi ile kablo ve bileşenlerin yalıtım kalitesi kontrol edilmelidir.
■ Topraklama testi yapılarak güvenli topraklama bağlantıları sağlanmalıdır.
■ Kısa devre ve aşırı akım testleri gerçekleştirilerek sistemin ani yük değişikliklerine tepkisi değerlendirilmelidir.

8. Geleceğe Yönelik Esneklik ve Modüler Yapı

Elektrik panolarının tasarımı, ilerleyen süreçlerde genişletmeye ve güncellenmeye uygun olmalıdır:

■ Yedek montaj alanları bırakılmalı ve ileride yeni komponentler eklenebilecek şekilde planlanmalıdır.
■ Modüler yapı benimsenmeli, ihtiyaca göre ek üniteler kolayca entegre edilebilmelidir.
■ Uzaktan izleme ve kontrol sistemleri (IoT ve SCADA destekli çözümler) ile geleceğe yönelik adaptasyon sağlanmalıdır.

Elektrik panosu tasarımı, mühendislik bilgisi ve dikkat gerektiren bir süreçtir. Doğru pano tipinin seçimi, malzeme kalitesi, iç düzenleme, ısı yönetimi, güvenlik ve test süreçleri başarılı bir tasarım için kritik unsurlardır. Uzun ömürlü, güvenilir ve verimli bir elektrik panosu için yukarıdaki detaylar göz önünde bulundurularak tasarım süreci yönetilmelidir.